Plan badania UX – jak przeprowadzić badania UX

Czym są badania user experience

Badania UX to bardzo ważny, a niestety często pomijany, etap procesu projektowego user experience. Etap, dostarczający zestaw informacji opisujących środowisko, w którym działa produkt cyfrowy, na przykład firmowa strona www lub sklep internetowy. Dzięki badaniom decyzje podejmowane w trakcie projektowania produktu czy usługi opierają się o dane, a nie intuicję czy przekonania projektanta. To ważne, bo niestety przekonania bardzo często mogą być mylne.

Co dają badania UX

Badania pozwalają na zrozumienie potrzeb, motywacji i zachowań użytkowników, a także kontekstu, które bardzo często są niemożliwe do uchwycenia poprzez inne źródła. Niejednokrotnie etap badawczy był dla projektantów źródłem inspiracji i rozwiązań, które nie ujrzałyby światła dziennego, gdyby zrezygnowano z badań.

Kiedy realizować badania user experience?

Badania user experience zazwyczaj realizuje się w dwóch kluczowych momentach pracy nad projektem: na początku oraz na końcu. Badania realizowane na początku projektu to badania potrzeb, czyli sprawdzenie wszystkiego o czym pisałam wyżej. Poznajemy potrzeby i zachowania, aby zaprojektować produkt czy usługę w taki sposób, aby dostosować je do oczekiwań użytkowników.

Z kolei badanie realizowane w końcowym etapie to testowanie, które pozwala na weryfikację wcześniejszych założeń i samego projektu przez „wypuszczeniem” go na rynek.

Zdarzają się oczywiście sytuacje, w których badania realizowane są w trakcie prac. Dzieje się to zazwyczaj wtedy, gdy nie zbadano potrzeb, a zespół utknął i potrzebuje poszerzyć perspektywę.

Jaka jest praktyka badań UX?

Na początku trzeba powiedzieć, że dobrze przeprowadzone badania są źródłem wniosków i rekomendacji dla zespołu projektowego. Jednak nawet najlepsza analiza badań nie wniesie nic do badania, jeśli wszystkie wcześniejsze etapy procesu badawczego nie zostały przeprowadzone poprawnie. Dlatego tak ważne jest przygotowanie do badań. Przygotowując się do badań należy wziąć pod uwagę całą paletę czynników i odpowiedzieć sobie na wiele pytań.

Dowiedz się jak najwięcej

Przed podjęciem decyzji czy i w jaki sposób robimy badania UX, warto zapoznać się z obszarem, nad którym będziemy pracować. W tej fazie wykonujemy dogłębny desk research. Zapoznajemy się z klientem i jego branżą oraz materiałami, które od niego otrzymamy, na przykład danymi z innych badań.

Sporządź plan badawczy

Kiedy wiemy już nieco więcej, czas przystąpić do stworzenia planu badawczego. To bardzo ważny krok, ponieważ porządkuje dalsze prace i wyznacza kierunek, w którym będziemy dążyć.

Sporządzając plan badawczy przede wszystkim należy sobie odpowiedzieć na pytania: jaki jest problem i czego chcemy się dowiedzieć. Na tej podstawie stworzona zostanie pierwsza część planu badawczego, w której określimy jaki jest cel badawczy i na jego podstawie postawimy pytania badawcze.

Kolejnymi krokami będą: dobranie metody badawczej, zdefiniowanie kim są respondenci, określenie jakich danych potrzebujemy, ustalenie harmonogramu badania i określenie budżetu.

Dobierz metodę badawczą

Wybór metody badawczej zawsze opiera się na racjonalnych przesłankach. A przynajmniej powinien. Metodę dopiera się pod kątem wielu czynników, ale na pewno nie powinny wśród nich znajdować się preferencja czy intuicja badacza.

Dobór metody zależy od celu badawczego i etapu projektu. Przykładowo, jeśli jesteśmy na końcu projektu i chcemy go sprawdzić to wybierzemy testy użyteczności. Z kolei, jeżeli jesteśmy na początku projektu i chcemy poznać trudne do zidentyfikowania zależności w jakiejś grupie, możemy zdecydować się na etnografię.

Praktyka badań UX, ale nie tylko, mówi, że na dobór metody może mieć dostępność użytkowników, budżet, wielkość naszego zespołu badawczego albo kontekst użycia. Zawsze należy przeanalizować korzyści i ryzyka wynikające z danej metody.

Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) opisaliśmy szerzej w artykule opublikowanym na naszym blogu.

Dobierz próbę i znajdź badanych

Dobór próby, czyli osób, które będziemy badać, zależy od metody badawczej. Inaczej dobierzemy badanych do badania focusowego a inaczej do badań etnograficznych.

W badaniach jakościowych dominuje dobór celowy, czyli szukamy badanych o określonych cechach, np. użytkowników korzystających z najnowszego modelu thermomixa.

W badaniach ilościowych próbę dobiera się inaczej. Dobór może być losowy (ten termin należy rozumieć dosłownie) lub kwotowy czyli taki, który obrazuje to jak dane cechy rozkładają się wśród badanych.

Pewnie zastanawiacie się jak znaleźć osoby, które zechcą wziąć udział w badaniu. Badanych szukamy poprzez agencję albo samodzielne, np. w mediach społecznościowych. Dobrze sprawdza się metoda kuli śnieżnej, czyli wcześniej zrekrutowani już badani polecają nam kolejne osoby do kontaktu.

Samo dobranie respondentów jest również dużym wyzwaniem. Należy ich zrekrutować tak, aby wśród badanych były rzeczywiście osoby, które chcemy zrekrutować. Dlatego też należy odpowiednio przygotować tzw. screener, czyli ankietę, która przesieje badanych, tak, aby nie znaleźli się wśród nich np. „zawodowi badani”.

pobierz pdf

Przygotuj narzędzie badawcze

Kiedy mamy już plan badawczy, zaplanowany budżet, harmonogram oraz zrekrutowanych badanych  należy przygotować narzędzie badawcze. Takim narzędziem jest np. scenariusz badania wraz z pytaniami, które chcemy zadać osobie badanej. Poza tym, że narzędzie trzeba wcześniej przygotować bardzo ważne jest, aby je przetestować, czyli zrobić pilotaż. Przetestowanie scenariusza pozwoli nam dowiedzieć się, czy wszystkie pytania są dla badanego zrozumiałe oraz czy dobrze zaplanowaliśmy nasze badanie.

Przygotuj się do badania

Samo przygotowanie badania UX to część stricte organizatorska. Należy przygotować miejsce badania, materiały dla siebie i badanego (o ile są potrzebne), upewnić się z badanymi, że wszyscy pamiętają o spotkaniu i wiedzą, jak na nie dotrzeć. Jeśli w trakcie badania będą używane jakieś sprzęty (np. dyktafon) warto upewnić się, że wszystko działa i nic nie przerwie sesji badawczej.

Oczywiście nie można zapomnieć o wynagrodzeniu dla badanych. Ten aspekt powinien być jasno określony wcześniej, w trakcie rekrutacji.

Jak zrealizować badanie UX

Praktyka badań UX pokazuje, że odpowiednie przygotowanie wszystkich wyżej wymienionych przeze mnie etapów procesu badawczego pozwoli na dużo swobodniejsze zrealizowanie samych sesji badawczych.

Przeprowadzając sesje badawcze pamiętajmy o komforcie respondenta. Pozwólmy mu wypowiadać się swobodnie, a jeśli badany nie chce o czymś mówić, uszanujmy to. Jako badacze powinniśmy się wypowiadać neutralnie, zachowując maksymalne skupienie i spokój.

Po sesji badawczej zabezpieczmy wszelkie nagrania i notatki.

Podsumowanie

Badania UX to bardzo ważny etap procesu projektowego, który pozwala na podejmowanie decyzji projektowych w oparciu o dane, a nie o własne przekonania czy intuicję.

Niestety badania user experience są często pomijane ze względu na brak zasobów, ale również dość brak wiedzy o korzyściach, jakie mogą przynieść. Nawet jeśli codzienność nie pozwala na przeprowadzenie badań, warto czerpać z nich wiedzę w pracy nad produktem, robiąc na przykład wewnętrzne testy użyteczności.