Testy UX – jak sprawdzić użyteczność projektu

Testy użyteczności (albo inaczej testy UX) są jedną z kluczowych składowych projektowania zorientowanego na użytkownika. Co to właściwie są testy UX i kiedy się je stosuje? W jaki sposób przeprowadzić badanie użyteczności i przede wszystkim jakie korzyści płyną z testowania projektu? Tego dowiesz się w naszym artykule.

Co to są i na czym polegają testy UX (usability tests)?

Testy użyteczności zaliczają się do jakościowych metod badawczych, które pozwalają nam ocenić jak intuicyjna dla grupy docelowej jest dana strona internetowa, sklep online lub oprogramowanie. W przeciwieństwie do badań ilościowych, odpowiadających na pytanie „Jak często”, odpowiadają na pytanie „Dlaczego?”. Zazwyczaj korzystamy z nich, gdy chcemy zweryfikować poziom użyteczności projektu i poszukujemy dalszych możliwości rozwoju.

Kiedy warto przeprowadzić testy UX stron internetowych?

Testy UX mogą być przeprowadzane w różnych etapach tworzenia, użytkowania i rozwijania witryny. Uzyskane wyniki badań ux pozwalają usprawnić działanie witryny oraz zwiększyć jej intuicyjność. W każdej z faz projektu mają jednak nieco inne cele i pociągają za sobą inne skutki.

Na etapie projektowania dzięki testom użyteczności dowiadujemy się przede wszystkim czy planowane rozwiązania będą zrozumiałe dla użytkowników. Pozwala to zweryfikować przyjęte założenia oraz uniknąć w przyszłości kosztownych i pracochłonnych modyfikacji.

W fazie użytkowania strony internetowej testy UX pozwalają zbadać, jakie są słabe i mocne strony serwisu. To z kolei umożliwia wytypowanie obszarów wymagających naprawy ze względu na realizację zdań biznesowych strony, e-sklepu bądź aplikacji.

Testy mogą być przeprowadzane także w trakcie prac rozwojowych. Pełnią one wtedy rolę podobną jak przy projektowaniu witryny, lecz częściej ograniczone są do weryfikacji pojedynczych elementów serwisu. Niejednokrotnie badania prowadzone są jako testy powykonawcze.

Testy użyteczności aplikacji – obowiązkowy element każdego projektu

Trudno wyobrazić sobie wykreowanie strony internetowej lub aplikacji webowej w oderwaniu od tych, którzy będą się nią posługiwali. Testy użyteczności są nieodłącznym elementem każdego projektu, który cechuje się projektowaniem skoncentrowanym na końcowym użytkowniku. Przetestowanie projektu z jednym odbiorcą jest o niebo lepsze od nietestowania. Kto inny ma nam powiedzieć, czy projekt idzie w dobrym kierunku jak nie osoba, która będzie z niego korzystała?

Po co przeprowadzać testy UX – korzyści

Dzięki testowaniu projektów, szczególnie w trybie iteracyjnym, zespół projektowy wie, gdzie ma szansę wprowadzić poprawki, które przełożą się na większą wygodę użytkowania, która z kolei prowadzi do większej konwersji.

Po przeprowadzeniu testów użyteczności dostaniemy odpowiedź na pytania takie jak:

• • Czy użytkownicy rozumieją cel i funkcje strony lub aplikacji?
  • Czy potrafią korzystać poprawnie z całego zakresu funkcjonalności systemu?
  • Jak radzą sobie z nawigacją, czy potrafią poruszać się po stronie z łatwością?
  • W jakim stopniu problematyczne jest dla nich odnajdywanie informacji?

Badacze UX obserwując interakcję użytkowników z systemem mogą wydać opinię oraz rekomendacje na dalsze rozwijanie produktu.

Etapy testów UX – harmonogram i przebieg testów

Testy użyteczności można podzielić na różne etapy, aby systematycznie analizować i ulepszać witrynę internetową lub aplikację. Poniżej przedstawiam harmonogram i przebieg testów UX, które pomogą zoptymalizować doświadczenia użytkowników na stronie.

Faza projektowa

W fazie projektowej warto przeprowadzać testy UX, aby uzyskać informacje na temat oczekiwań i preferencji grup użytkowników. Testy na tym etapie pomagają namierzyć potencjalne problemy oraz sprawdzić, czy nowe rozwiązania są zrozumiałe dla userów.

Testy poszczególnych działań

Na tym etapie przeprowadza się testy dotyczące poszczególnych działań, takich jak nawigacja, wyszukiwanie czy interakcja z elementami interfejsu. Dzięki temu można namierzyć i ulepszyć konkretne części serwisu, które generują problemy dla użytkowników.

Analiza danych

Warto również analizować dodatkowe dane, takie jak współczynnik odrzuceń, aby zrozumieć, jakie elementy witryny zniechęcają użytkowników do dalszego korzystania z serwisu. Analiza tych danych pozwala na wprowadzenie odpowiednich zmian i ulepszeń.

Testy A/B

Przeprowadzanie testów UX innego rodzaju, takich jak testy A/B czy testy wieloplatformowe, pozwala na uzyskanie informacji na temat różnic między różnymi wersjami strony oraz zrozumienie, jak użytkownicy korzystają z witryny na różnych urządzeniach.

Opracowanie raportu

Po przeprowadzeniu wszystkich testów, na każdym etapie warto opracować raport zawierający wnioski oraz rekomendacje dotyczące ulepszeń. Raport ten będzie niezbędny w dalszym procesie wdrożenia zmian i ulepszeń.

Wdrożenie zmian i ulepszeń

Na podstawie raportu oraz zebranych informacji, można wprowadzić zmiany i ulepszenia. Warto przeprowadzać kolejne testy, aby sprawdzić, czy wprowadzone zmiany przynoszą pożądane efekty i czy witryna spełnia oczekiwania użytkowników.

Pamiętaj, że harmonogram i przebieg testów UX mogą się różnić w zależności od projektu, jednak kluczowe jest przeprowadzenie testów na każdym etapie, aby uzyskać wartościowe informacje oraz ulepszyć serwis lub aplikację zgodnie z potrzebami użytkowników.

Skutki nieprzeprowadzania testów UX

Testowanie we wczesnych etapach projektu może zniwelować dużo błędów, które w przyszłości mogłyby się przerodzić w skomplikowane problemy powodujące znaczące opóźnienia i straty.

Brak testów UX tworzy także ryzyko złego przyjęcia przez grupę docelową. Jeśli produkt nie spodoba się odbiorcom, to biznes niestety również na tym nie skorzysta. Nigdy nie będziemy w stanie wypuścić idealnie zaprojektowanego dzieła, zawsze będą podstawy do ulepszania projektu, nawet jeśli już funkcjonuje na rynku. Ciężko jednak optymalizować produkt, stronę, aplikację, które zupełnie wyminęły się z potrzebami użytkowników i im nie służą.

Rodzaje testów UX

Obecnie mamy bardzo szeroki wybór narzędzi i sposobów na testowanie użyteczności. Niektóre polegają w dużej mierze na umiejętnościach osoby, która przeprowadza i obserwuje badanie UX, a inne opierają się silnie na zastosowanej technologii. To, jaki rodzaj testów użyteczności wybierzesz do swojego projektu zależy od jego charakteru i środków, jakimi dysponujesz. Zawsze jednak musimy wiedzieć najpierw, co chcemy zbadać, a dopiero potem wybieramy najbardziej odpowiednią metodę.

Zadaniowe testy użyteczności

Zazwyczaj testy użyteczności wykonuje się w formie zadaniowej. To znaczy, że badany dostaje do wykonanie konkretne czynności w systemie. Przykładowe zadania to:

• • Założenie konta za pomocą formularza rejestracji,
  • Zakupy w sklepie,
  • Odnalezienie strony produktu,
  • Przesłanie informacji do firmy przy użyciu formularza kontaktowego,
  • Edycja konta użytkownika.

Badacz UX obserwuje jego zachowanie, czyli podejmowane działania, decyzje, reakcje, popełniane błędy, napotkane przeszkody itd. oraz zadaje dodatkowe pytania, które uzupełniają opinię badanego na temat produktu.

Niemoderowane zdalne testy użyteczności

Tańszą i stosunkowo szybszą alternatywą dla zadaniowych testów UX z moderatorem są zdalne testy niemoderowane. Dzisiaj mamy wiele narzędzi online, dzięki którym możemy przeprowadzić ten typ testów. Zaliczają się do nich Lookback, Loop11, usertesting.com, userzoom.com, itd. Jest to opcja przede wszystkim cenna dla zespołów, które nie dysponują większymi środkami i nie mogą sobie pozwolić na własnych badaczy, moderatorów oraz analityków.

Jednak ta metoda oprócz zwolenników ma również przeciwników. Testując jakąś stronę poprzez właśnie taki portal nie jesteśmy pewni, że trafimy na respondentów, na których nam zależy. Należy pamiętać, że osoby, które zapisują się na te testy dostają za nie jakieś wynagrodzenie. Może nam się trafić zatem jakiś seryjny respondent, który bierze udział w badaniach, do których zupełnie nie pasuje, tylko żeby dostać punkty.

Innym zagrożeniem jest niemożność zadawania pytań uzupełniających przez moderatora. Przez to wyniki badań mogą być niepełne.

Eyetracking / clicktracking

Ten rodzaj badan należy do bardziej zaawansowanych technicznie. Eyetracking polega na rejestrowaniu ruchu gałek ocznych, który pozwala w obiektywny sposób stwierdzić, gdzie badani patrzą. Podczas wykonywania zadania lub przeglądania danej strony możemy widzieć, na czym badany skupia swoją uwagę. Ten sam mechanizm występuje w przypadku clicktrackingu. Podczas badania rejestrowane są wszystkie kliknięcia respondenta.

Dzięki tym metodom możemy zaprojektować optymalny układ informacji na stronie lub zweryfikować, czy aktualne rozmieszczenie przyciąga uwagę, tak jak zakładaliśmy.

Analityka stron internetowych

Analiza zachowań Internautów odwiedzających stronę www również pozwala zidentyfikować problemy w trakcie korzystania z produktu cyfrowego. Przykładowo monitorowanie ścieżek użytkowników daje możliwość obserwacji, które fragmenty procesu zakupowego są intuicyjne, a które sprawiają trudności. Wykorzystanie danych analitycznych funkcjonującego w warunkach rzeczywistych serwisu dostarcza informacji trudnych do uzyskania w przypadku testów prowadzonych w warunkach laboratoryjnych. Ponadto warto pamiętać, że aby zbierać dane analityczne nie musimy prowadzić przygotowań, których wymagają innego typu testy z udziałem użytkowników.

Jak zaprojektować testy UX?

Planowaniem testów użyteczności zajmują się zazwyczaj badacze UX. Powinni oni podejść indywidualnie do każdego projektu, ponieważ cele badawcze i zakres badania są różne. W zależności, czego chcemy się dowiedzieć w wyniku badań, scenariusz, respondenci i metody będą się różniły.

Określenie celu testów UX

Pierwszym etapem badania jest przygotowanie. Należy zacząć od określenia celów badania, narzędzi badawczych oraz grup docelowych. Cele badawcze będą się różniły w zależności od tego, czego chcemy dowiedzieć się podczas testowania. Celem badawczym może być na przykład zweryfikowanie sposobu dokonywania zakupów w sklepie internetowym lub upewnienie się, że grupa docelowa poprawnie zrozumie ideę nowej aplikacji mobilnej.

Identyfikacja grupy docelowej

W skrócie, są to osoby, dla których przeznaczony jest produkt. Testy użyteczności wykonujemy z udziałem przedstawicieli tej właśnie grupy. Dzięki temu wiemy, z jakimi problemami mogą spotkać się dane osoby lub co im się podoba w naszym produkcie. Jeżeli na przykład projektujemy aplikację do śledzenia cyklu menstruacyjnego, to na badania zaprosimy raczej kobiety, które znają się na temacie zdecydowanie lepiej niż mężczyźni.

Scenariusz wykonania testów użyteczności

Kiedy wiadomo już, czego chcemy dowiedzieć się w wyniku testów UX, należy przygotować scenariusz badania, czyli rozpisać zadania, które respondenci będą wykonywali podczas testu.

Dzięki trafnym zadaniom będziemy mogli zaobserwować badanych w sytuacjach, które potencjalnie mogą być dla nich problematyczne i odkryć, jak możemy je poprawić.

Czas trwania testu UX

Zazwyczaj na jeden zadaniowy test użyteczności trzeba zarezerwować około godziny razem z pytaniami uzupełniającymi. W zależności od rozległości zadań, czas testu może się różnić.

Idealna liczba użytkowników testujących

Według teorii Jakoba Nielsena, wystarczy 5 respondentów, żeby odkryć około 85% problemów w systemie. Tak naprawdę już po drugim czy trzecim teście, lista problemów napotkanych przez badanych będzie się częściowo powielała. Dlatego w jednej iteracji pięć osób powinno wystarczyć, żeby odkryć większość błędów.

Realizacja testów użyteczności – praktyczne wskazówki

Podczas testów ważne jest, aby moderator zachowywał się w odpowiedni sposób w stosunku do respondenta, tak, aby wynik badań był jak najbardziej prawdziwy. Nie powinien przede wszystkim naprowadzać badanego na odpowiednie rozwiązanie lub okazywać emocji związanych z przebiegiem badania.

Czasem jest tak, że moderator jest również osobą zaangażowaną w projektowanie rozwiązania. Ważne w tym wypadku jest zachowanie zimnej krwi, gdy respondent robi zupełnie coś innego, niż sobie zaplanowaliśmy (a taka sytuacja zdarza się bardzo często).

Z jakimi kosztami wiążą się testy UX

Koszty związane z testami UX mogą się różnić w zależności od wielu czynników, takich jak: rodzaj testów (np. zdalne, moderowane), zakres badania, wykorzystywane narzędzia, liczba uczestników oraz zespół prowadzący testy. Poniżej przedstawiamy przykładowe zakresy cenowe, które mogą wystąpić podczas przeprowadzania testów użyteczności:

• Testy zdalne niemoderowane: Koszty takich testów zaczynają się już od kilkuset złotych za pojedynczą sesję z jednym użytkownikiem. W przypadku większej liczby uczestników koszty mogą sięgnąć kilku tysięcy złotych.
• Moderowane testy: Cena takich testów zwykle zaczyna się od kilku tysięcy złotych i może wzrosnąć do kilkudziesięciu tysięcy, w zależności od liczby uczestników, czasu trwania testów oraz specjalistycznych narzędzi wykorzystywanych w trakcie badania.
• Zespół badający: Koszt zatrudnienia zespołu specjalistów może się różnić w zależności od doświadczenia i kompetencji. W przypadku zewnętrznej agencji koszt usługi może sięgać od kilkudziesięciu do nawet kilkuset tysięcy złotych.

Warto pamiętać, że inwestycja w testy UX przynosi korzyści w postaci zwiększenia satysfakcji użytkowników oraz poprawy wyników biznesowych, dzięki czemu koszty te mogą zostać zrekompensowane w dłuższej perspektywie czasowej.

Podsumowanie

Proces projektowy skoncentrowany na użytkownika nie może obejść się bez badań użyteczności. Warto wykorzystywać testy UX na różnych etapach projektu, tak aby jak najwcześniej wykryć problemy i szybko je zniwelować.

Testować można już nawet na papierowych prototypach, także nie zwlekaj i testuj!